KULTURA Z KURORTÓW / Ikony nadmorskiej sztuki. Po 200 latach Wielka Fala nadal inspiruje
Słynny japoński drzeworyt dziś jest nie tylko sztuką, tworzy kulturę, pop kulturę, przemysł turystyczny, jest wykorzystywany w architekturze. Wspiera sprzedaż produktów od zwykłych t-shirtów, przez design i gadżety, po klocki Lego. To prawdziwe morze zysków.
2 kwietnia 2025 r.
Odwołania do słynnej Wielkiej Fali znajdziemy na całym świecie, w towarach, usługach, kulturze
Natura i kurorty od setek lat inspirują artystów. Jednak tylko nieliczne dzieła zyskują tak wielką sławę, że stają się komercyjną ikoną morza, gór i sztuki. Jest nią na pewno słynna Wielka fala w Kanagawie - japoński drzeworyt, który stworzył ok. 1831 r. Hokusai Katsushika.
Sztuka dla mas, warta miliony dolarów i jednocześnie grosze
Rycina nie powstała w jednym oryginale. Jak wszystkie grafiki na bazie drzeworytu odbijana była w kilkudziesięciu, kilkuset kopiach. Dziś te oryginalne ryciny potrafią kosztować majątek. W marcu 2023 r. słynny dom aukcyjny Christie's sprzedał jedną z nich za blisko 2,8 mln dolarów. Szacuje się, że do dziś istnieje ok. 200 szt. tych oryginalnych „odbitek”.
Ten kadr to część cyklu „36 widoków na górę Fudżi”, który Hokusai Katsushika tworzył od 1830 roku. Obrazki odbijane z powstałych wówczas drzeworytów, były tanią sztuką dla mas. Jak dokładnie powstają takie ryciny świetnie wyjaśnia Radosław Gajda z kanału Architecture is a good idea.
Eksperci sztuki zauważają, że kadr ze wzburzonym morzem i górą w tle jest raczej wyobrażeniem autora, niż widokiem jaki naprawdę mógłby zobaczyć gdyby wypłynął na środek zatoki Edo. Niektórzy interpretują go jako falę tsunami. Niewątpliwie jednak artysta bawił się perspektywą, sprawiając, że symboliczna góra Japonii wygląda jak mały trójkątny pagórek w zagłębieniu wznoszącej się wody.
Obraz inspirował i do dziś inspiruje. Jak wyjaśnia dr Matthi Forrer, badacz kolekcji japońskich z Narodowego Muzeum Etnologicznego w Holandii, nie jest jasne kiedy pierwsze obrazy Wielkiej Fali dotarły do Europy. Z pewnością znał go już w 1896 r. Edmond de Goncourt – francuski pisarz i krytyk literacki. Tak pisał: „grzbiet fali rozrywa się i rozprasza w deszczu kropel w kształcie zwierzęcych pazurów”. Wcześniej wspomina o nim także Van Gogh w liście do brata pisząc, że „te fale są pazurami i czujemy, że łodzie są w nie złapane”.
Inny znany francuski artysta i projektant Henri Rivière (nota bene też tworzący wiele w oparciu o naturę) stworzył w 1902 r. cykl „36 widoków Wieży Eiffla”.
Kolor z apteki
Kolor niebieski, który dominuje to stworzony w Europie tzw. błękit pruski, wymyślony jako związek chemiczny przypadkowo przez niemieckiego farmaceutę. Nieznany szeroko w Japonii w czasie gdy powstawały ryciny. Rozpropagowali go w Azji Holendrzy. Uważany był w Japonii za egzotyczny, bardzo zachodni.
Japońskie drzeworyty podbijały Europę mocno od 1867 r., kiedy to w Paryżu odbyła się wystawa światowa. Jak wskazują eksperci sztuki nazwa Wielka Fala też pojawiła się dopiero w Europie, mieli ją nadać rycinie Brytyjczycy.
Obraz na stałe wszedł do produkcji w zasadzie w każdym segmencie towarów, od ubrań, wyrobów papierniczych, po design i architekturę. Powstają z niego zabawki czy przedmioty kolekcjonerskie jak "obraz" z serii Lego Art. Używany jest w marketingu wielu firm. Od 1973 roku to znak rozpoznawczy marki odzieżowej, która zaczynała w Australii wśród surferów – Quiksilver. Jej założycie Alan Green i John Lawa mówią wprost, że logotyp nawiązuje do grafiki Hokusaia.
Motyw wykorzystywany jest także w architekturze. Kilka lat temu kompleks mieszkalny w Moskwie - Etalon City, ozdobiono wielkoformatowymi grafikami fali. Koncepcję stworzyło biuro architektoniczne Speech, fot. Metropolis Group
W 2008 roku w Londynie firma Lewis stworzyła billboard 3D, układający się w wielką falę z jeansów. Instalację wykonała firma Kewell Converters, używając spodni i białej pianki Plastazote.
Museum of Fine Arts w Bostonie wykorzystaniu obrazu Hokusai Katsushika poświęciło w 2023 roku całą wystawę. Eksponatem była m.in. budowla z 50 tys. klocków Lego. Wykonał ją @jumpei.mitsui, jeden z 22 certyfikowanych specjalistów LEGO na całym świecie. Przygotowanie fali z klocków zajęło mu ponad 400 godzin.
Rząd Japonii od wielu lat motyw Wielkiej Fali wykorzystuje w promowaniu kraju, obok anime, mangi i kuchni. Strategia Cool Japan pokazuje i nagłaśnia te aspekty kultury, które za granicą są postrzegane jako fajne i ciekawe.
Historię słynnego drzeworytu doskonale przedstawia też film dokumentalny wyprodukowany przez Arte TV.
Opracowanie: tekst autorski pisany przez człowieka, nie AI, fot. Goebel, Lego, Wikipedia, Quiksilver
